नेपालमा छठ पर्व: इतिहास, पौराणिकता र सांस्कृतिक महत्व
नेपालमा छठ पर्व: इतिहास, पौराणिकता र सांस्कृतिक महत्व [Suggestions/Corrections]
परिचय
छठ पर्व नेपालमा विशेषगरी तराई क्षेत्र र मिथिला समुदायका लागि अति महत्त्वपूर्ण चाड हो। चार दिनसम्म चल्ने यो पर्व सूर्य देव र छठी मइयाको आराधनामा केन्द्रित छ, जसले प्रकृति र जीवनप्रतिको आभार प्रकट गर्दछ।
इतिहास र पौराणिकता
छठ पर्वको उत्पत्ति वैदिक कालदेखि मानिन्छ। यो सूर्य उपासनासँग सम्बन्धित छ र यसलाई हिन्दू धर्मका महाकाव्यहरूसँग जोडिएको पाइन्छ:
महाभारत
द्रौपदी र पाण्डवहरूले कठिन समयमा सूर्य देवसँग आशीर्वाद प्राप्त गर्न यो पूजा गरे भन्ने उल्लेख पाइन्छ।
रामायण
भगवान राम र सीताले बनवासबाट फर्केपछि छठ पूजा गरे भन्ने किंवदन्ती छ, जसले यस पर्वको सुरुवातलाई चिन्हित गर्छ।
ऋग्वेद
हिन्दू धर्मको प्राचीनतम ग्रन्थ ऋग्वेदले सूर्यको महत्त्व र मानव जीवनमा यसको प्रभावलाई जोड दिएको छ।
मुख्य विधिहरू
छठ पर्व चार दिनसम्म विभिन्न धार्मिक विधिहरूमा विभाजित छ:पहिलो दिन: नहाय खाय
नदी, पोखरी वा अन्य जलाशयमा स्नान गरी शुद्ध हुने कार्य सम्पन्न गरिन्छ। यस दिन भक्तहरूले शुद्ध शाकाहारी भोजन ग्रहण गर्छन्।
दोस्रो दिन: खरना
भक्तहरूले कठोर उपवास राख्छन् र साँझमा सूर्य देवलाई प्रसाद अर्पण गरेर मात्र उपवास तोड्छन्।
तेस्रो दिन: संध्या अर्घ्य
नदी किनारामा बास्केटमा फलफूल, ठेकुवा जस्ता परिकारहरू राखेर अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ्य अर्पण गरिन्छ।
चौथो दिन: उषा अर्घ्य
अन्तिम दिन बिहान उदाउँदो सूर्यलाई पूजा गरिन्छ। त्यसपछि प्रसाद बाँड्दै पर्वको समापन गरिन्छ
सांस्कृतिक र पर्यावरणीय महत्त्व
सामुदायिक एकता:छठ पर्वले परिवार र समुदायलाई एकजुट गर्दछ। मैथिली र भोजपुरी भाषामा गाइने पारम्परिक गीतहरूले सांस्कृतिक पहिचानलाई जीवित राख्छ।
महिलाको भूमिका:
महिलाहरू पूजा विधिमा अगुवाइ गर्छन्, जसले परिवारमा उनीहरूको बलियो स्थानलाई झल्काउँछ।
पर्यावरण संरक्षण:
यो पर्वले प्रकृतिप्रतिको सम्मानलाई प्राथमिकता दिन्छ। सरसफाइ र जैविक सामग्रीको प्रयोगलाई जोड दिइन्छ।
