श्री स्वस्थानी व्रत: एकं पवित्रं परम्परायाः कथा

श्री स्वस्तनी व्रत: नेपालस्य एकं अत्यन्तं प्रतिष्ठितं धार्मिकं व्रतं अस्ति। विशेषतया नेपालदेशे हिन्दुधर्मावलम्बिन: एतं व्रतं सम्यक् श्रद्धया आचरन्ति। एष: व्रत: पौष शुक्ल पूर्णिमा दिने आरभ्यते यत: माघ शुक्ल पूर्णिमा दिने समाप्ते:। एतत् व्रतं मासैकं चिरकालनिष्ठं व्रतं अस्ति यत्र श्री स्वस्तनी देव्या पूजनं तथा शिवस्य अर्चनं कृतं भवति। एवं प्रतिदिनं श्रद्धालव: स्वस्तनी कथा: पठन्ति तथा शिवाय श्रद्धां निवेदयन्ति।

मिथक-इतिहास: उत्पत्तिः च

श्री स्वस्तनी व्रतस्य प्रारम्भ: अतीते समये प्रतिष्ठितमस्ति। एष: व्रत: श्री स्वस्तनी कथेति नामकं पाठं संलग्नं अस्ति यत्र एकत्रिंशति अध्यायाः कथ्यन्ते। एषु कथासु मुख्यतया स्वस्तनी देवी, शिव: च मुख्यभूमिका: वर्तयन्ते। कथा: पवित्रा विद्या अस्ति यस्या श्रवणं च कर्तुं श्रद्धालव: अनुग्रहम् अधिगच्छन्ति।

गोमा च चन्द्रावती

अस्य व्रतस्य मुख्यकथा गोमा  नामकया महिलया सम्बद्धा अस्ति या विधवा सन्ती स्वस्तनी देव्या पूजने अतिशय: श्रद्धां योजयति। तत: च गोमाया पुत्र: नवराज: नामक: चन्द्रावतीं नाम कन्याम् उपयेमे, या स्वस्य अहङ्कारात् शापं प्राप्तवती। चन्द्रवत्या अहङ्कारस्य पतनं च व्रतस्य श्रद्धया मोक्षलाभः मुख्यवृत्तान्त: भवति। एषा कथा लोकानां विनयस्य श्रद्धायाश्च महत्त्वं शिक्षयति।

शिवस्य सती च कथा

श्री स्वस्थानी कथायाम् शिवस्य सती च पावनकथा वर्ण्यते। सती शिवस्य अनन्या भक्त्या व्रतम् आचरन्ती, अन्ते तेन विवाहं प्राप्नोत्। तथापि सती मृत्युम् उपलभ्य पुनः पार्वतीरूपेण जन्म लब्धवती। एषा कथा श्रद्धालव: शिवाय, स्वस्थानी देव्याश्च पूजां समर्पयन्ति इति सूचयति।

व्रतस्य विधय:

१. **नित्यं पाठः**:

   प्रतिदिनं परिवाराणि एकत्र समागच्छन्ति श्री स्वस्थानी कथायाः एकस्मिन् अध्याये पठन्ति। एषा श्रवणं तेषां समृद्धिं, स्वस्थं च जीवनं ददाति इति विश्वास: अस्ति।

२. **उपवासः**:

   उपवासः व्रतस्य प्रमुखः अङ्गः अस्ति। पुरुषा: नार्यश्च दिनभरं उपवसं कुर्वन्ति तथा रात्रौ पूजायां अनन्तरं फलं भुञ्जन्ति।

३. **प्रसादस्य निवेदनं**:

   पूजनसमये विशेषं प्रसादं निवेदयन्ति यत्र रोटिकाय: अर्पणं कृतं भवति। विशेषतया मोदकं फलं च स्वस्थानी देव्या समर्प्यते।

४. **नदीस्नानं**:

   माघमासे स्नानं पवित्रं कृतं भवति। विशेषतया सान्खु नाम ग्रामे अस्य नदी तटमं पूजायाः स्थलं भवति।

स्वस्थानी व्रतस्य सामाजिकः धार्मिकश्च प्रभावः

श्री स्वस्थानी व्रतम् नेपालदेशस्य धार्मिक परम्परायां प्रमुखं स्थानं धारयति। एष: व्रत: न केवलं धार्मिक व्रत: अस्ति, अपितु सामाजिक: एकता च प्रचण्डयति। विशेषतया नार्य: उपवासं कृत्वा परिवारस्य सुखाय च याचन्ति। तस्माद् एषा परम्परा नैतिकतायाः आचरणं शिक्षयति।

समाप्तिः

श्री स्वस्थानी व्रतम् श्रद्धया यः आचरति स: समृद्धिं सौख्यं च प्राप्तुम् अर्हति इति महत्त्वपूर्णं धार्मिकं व्रतम् अस्ति। एषा परम्परा श्रद्धालव: सम्यक् पथेन गमने शिक्षयन्ति, श्रद्धया अनुग्रहम् अधिगच्छन्ति च।